به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، کتاب «بدون توقف» منتخبی از سخنان علی غلامی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در برنامه بدون توقف از سوی انتشارات واژه پرداز منتشر شد. این کتاب در خصوص حرف‌هایی درباره حجاب است در واقع به انقلابی که کشف حجاب در زندگی زن ایرانی به وجود آورد می‌پردازد.در ادامه مختصری به معرفی این کتاب می‌پردازیم.
سابقه بحث حجاب را می‌توان مساوی با عمر بشر و هم زمان با هبوط حضرت آدم و حوا به زمین و آشکار شدن عورات آنها بر یکدیگر دانست. ریشه فطری حجاب سبب عامل اعتقاد و التزام کم و بیش نسبت به آن در میان اقوام اولیه ملل مختلف باستان، پیروان ادیان الهی و آئین‌های بشری گردید و حتی در مغرب زمین از ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد تا حدود ۱۹۵۰ میلادی شیب افول حجاب بسیار ملایم بوده و غالب تغییرات این حوزه مربوط به نیمه دوم قرن ۲۰ می‌باشد.
در ایران بحث حجاب تحت تأثیر آموزه‌های مختلف سلسله‌های حاکم و معارف مورد حمایت ایشان بوده و هنگام ورود اسلام، تعالیم زرتشتی نقش اساسی را در این موضوع ایفا می‌نماید که سخت گیرانه تر از آموزه‌های اسلام و مانع فعالیت اجتماعی و نقش آفرینی جدی زنان است. با ورود اسلام و پذیرش تدریجی آن توسط ایرانیان، افراط‌های موجود در حوزه حجاب تعدیل گردید و زمینه بروز استعدادهای زنان در حیطه‌های مختلف را تا حدودی فراهم ساخت این روند تا شروع حکومت پهلوی ادامه یافت و حجاب با التزام به دستورات و چارچوبهای شریعت حفظ گردید.
با تشکیل حکومت پهلوی و تأثیر پذیری رضاخان از فرهنگ غرب موضع حکومت نسبت به حجاب دچار تحول شد و در ۱۷ دی ۱۳۱۴ با منع و کشف حجاب دوران غریبی در تقابل با پوشش ملی و دینی ایرانیان آغاز گردید با تبعید رضاخان و به حکومت رسیدن پهلوی دوم و فشار علما، منع حجاب در سال ۱۳۲۳ خاتمه یافت ولی مسیر معارضه با حجاب در قالبی فرهنگی و بدون سرنیزه ادامه یافت که تشکیل سازمانهای متعدد زنان تأسیس روزنامه‌ها و مجلات متعدد ناظر به زنان ایجاد و بسط مراکز فساد و برگزاری مراسمات و همایشهایی با عناوینی همچون دختر شایسته و.... از این قبیل است.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و با توجه به حاکم شد روح اسلام خواهی در میان اقشار مختلف از جمله زنان، موجی از اقبال به حجاب در میان زنان آغاز شد که کیفیت و کمیت آن باعث گردید حرکات معدود زنان مخالف حجاب در بهمن و اسفند ۱۳۵۷ تبدیل به یک حرکت اعتراضی محدود شده و با برگزاری همه پرسی فروردین ۱۳۵۸ به فراموشی سپرده شود. این روند تا سال ۱۳۵۹ و شروع جنگ تحمیلی ادامه داشت و طی سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷، حاکمیت فضای دفاع مقدس آن را تشدید یا حداقل در همان فضای پرشور و احساسی زمان پیروزی انقلاب: نگاه داشت با اتمام جنگ و شروع دوران موسوم به سازندگی و حاکمیت نگاه اقتصادی تک بعدی و غفلت از روح حاکم فرهنگی لازم بر پیشرفت و سازندگی و البته فروکش نمودن فضای شور و احساس ناشی از پیروزی انقلاب و سپس دفاع مقدس، به تدریج عدول از حدود و چارچوبهای شرعی حجاب آغاز گردید.
آنچه به عنوان دلیل روند نامناسب حجاب پس از اتمام دفاع مقدس مطرح می‌شود نقایص و قصور و تقصیرهای گوناگون در حوزه، شناخت گرایش و رفتار است حجاب ناشی از فضای پرشور ابتدای پیروزی انقلاب و ایام دفاع مقدس باعث مشتبه شدن امر بر بسیاری از دست اندرکاران گردید و باعث شد ضرورت تأکید بر حیا و عفاف جای خود را به اصرار بر رنگ و نوع خاصی از حجاب بدهد و با فروکش نمودن فضای احساسی پیش گفته به دلیل فقدان زمینه‌های شناختی متقن، عدم رغبت انگیزی مناسب و خلاً زمینه‌های رفتاری لازم، زمینه برای قرار گرفتن حجاب در یک سیر قهقرایی فراهم گردد.
در نقطه مقابل این روند غیر قابل قبول اظهارنظرها و تلاش‌های مختلفی صورت پذیرفت که البته تأثیر خاص و محسوسی در مقام نظر و عمل نیافرید و پدیده بد حجابی همچنان به مسیر خویش ادامه داد. اختلاف جدی در مورد نقش حکومت در حوزه حجاب، تعریف حجاب در حوزه حریم خصوصی یا حقوق عمومی نسبت حجاب با آزادی و حق فعالیت زن، تحلیل آیات و روایات ناظر به حجاب، جایگاه عرف در تعیین حد حجاب و ده‌ها سوال دیگر که هر یک از آنها محتاج بحثی مفصل و جدی است. در مقام واکنش و پاسخگویی به این سوالات و سایر شبهات مرتبط با موضوع حجاب، عفاف و سیمای جمهوری اسلامی سه ایران تصمیم گرفت چند قسمت از برنامه جدیدی را که با نام «بدون توقف در حال پخش بود به این موضوع اختصاص دهد و علی غلامی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق را به عنوان کارشناس به این برنامه دعوت نمود.
بی حجابی و مسائل زنان
موضوع حجاب زنان و ناهنجاری در پوشش، موضوعی است که مردم و رسانه‌های جمعی در مورد آن گفتگو و بحث می‌کنند و نخبگان سیاسی و اجتماعی نیز آن را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهند. با توجه به اینکه اختلال در حجاب با ارزشهای محوری جامعه مذهبی مغایرت دارد، موجب جریحه دار شدن وجدان جامعه می‌گردد؛ لذا به عنوان یک مسئله اجتماعی، ضروری است مورد شناخت علمی قرار گیرد؛ زیرا شناخت مسئله در واقع پیمودن نیمی از راه برای حل آن است. مسئله حجاب از منظر شناختی در حوزه مطالعات و مسائل زنان قرار می‌گیرد. با اتکا به نظر صاحب نظران اذعان می‌شود که پدیده بدحجابی و فراتر از آن، مسئله زنان یکی از پیچیده‌ترین مسائلی است که نظام جمهوری اسلامی ایران هم اکنون با آن مواجه است و احتمالاً دامنه این مسئله در آینده گسترده‌تر نیز خواهد شد، بنابراین عدم توجه به پیچیدگی مسئله و برخورد ساده انگارانه با آن، امکان دارد به نتایج عکس منجر شود.
پدیده حجاب و پوشش از سه منظر دینی، هویتی و سیاسی قابل بررسی است؛ چراکه از و پوشش از سه منظر، دینی هویتی و سیاسی قابل بررسی یک سو دستور اکید و صریح دین مبین اسلام است و از سوی دیگر نماد فرهنگ و هویت ایرانی می‌باشد و به همین خاطر است که همواره ظرفیت سیاسی شدن را داشته است طی تحقیقی که در سال ۱۳۸۲ در شهر تهران اجرا گردیده است، ۷۷/۵ درصد پاسخگویان، بدحجابی را به عنوان یک معضل شایع در جامعه می‌دانند و ۸۰/۶ درصد بدحجابی را موجب آسیب رسانی به امنیت اخلاقی جامعه و ۵۴/۲ درصد نیز بد حجابی را عامل جرایم اخلاقی و ۷۸/۹ درصد نیز بدحجابی را عامل مزاحمت برای بانوان تلقی می‌کنند.
مساله حجاب در قالب سؤالها و چالشهای متعددی قابل طرح و است از جمله اینکه چه دلیلی وجود دارد که جامعه حجاب بررسی داشته باشد؟ منظور این است که در فضای عمومی و قانونی جامعه چرا باید حجاب داشته باشیم و اینکه آیا در دین درباره آن چیزی بیان شده است؟ چندی قبل کتابی با عنوان حجاب شرعی در عصر پیامبر» نوشته شده است که در آن ادعا شده اصلاً در زمان پیامبر و امیرالمؤمنین الا حجاب در جامعه وجود نداشته است پس چرا ما به حجاب به عنوان یک مسئله فردی مانند نماز و روزه نگاه نمی‌کنیم و حتی از لحاظ قانونی اجبار می‌کنیم.
قبل از پاسخ به این سوالات لازم است مقدمه‌ای بیان شود. در ابتدا باید دید آیا اولویت در جامعه ما عدم رعایت پوشش عده‌ای از خانمها است و بزرگ‌ترین مفسده جامعه ما بدپوششی است؟ جواب منفی است و بدپوششی تنها گناه و مهمترین گناه نیست؛ لذا در حال حاضر باید به سراغ سرلوحه مسائل روز کشور یعنی مسئله اقتصادی رفت و باقی موضوعات از جمله موضوعات فرهنگی را تعطیل نمود و بعد از حل مشکلات اقتصادی به آن پرداخت در این صورت در جایی به مشکل بر می‌خوریم که به عنوان مثال می‌خواهیم پیشرفت اقتصادی ایجاد کنیم قبل از آن باید دانست که جای فرهنگ اقتصادی کجا است؟ بعضی می‌گویند: ابتدا پیشرفت اقتصادی فراهم شود سپس فرهنگش را درست خواهیم کرد.
در این صورت چگونه می‌توان فرهنگ را به جامعه‌ای با پیشرفت اقتصادی ولی بدون فرهنگ اقتصادی ضمیمه کرد؟ همانند فرهنگ مصرف آب، برق و گاز در کشورمان که دو سه یا حتی چهار برابر دنیا مصرف می‌شود و هرگونه تلاشی هم در این زمینه بی نتیجه است؛ زیرا همزمان با تغییر الگوی اقتصادی، فرهنگ اقتصادی آموزش داده نشد؛ الگوی اقتصادی منحرف شد، در نتیجه دیگر نمی‌توان فرهنگ سازی کرد و الگوی مصرف را اصلاح نمود.
پس اگر در بحبوحه مسائل اقتصادی به سراغ مسئله حجاب می‌رویم به این خاطر است که حجاب نیز یکی از مسائل فرهنگی جامعه ما است و اگر به فرهنگ به عنوان یک موضوع حاشیه‌ای و دست دوم نگاه کنیم، در تصمیم گیریهای بزرگ که نیاز به یک زیرساخت فرهنگی داریم دچار مشکل خواهیم شد برای مثال در اسلام نهی از منکر وجود دارد و چیزی به نام افشاگری نیست حال ببینید برخی مردم در فرهنگ سیاسی چه میزان روحیه افشاگری دارند؟ بی آبرو کردن دیگران یک افتخار شده است چون فرهنگ سیاسی نیست یا زمانی که وضع اقتصادی جامعه خراب می‌شود مردم دلار می خرند؛ در حالی که ممکن است اصلاً به آن نیازی نداشته باشند چون فرهنگ اقتصادی وجود ندارد. پس این نگاه دست دومی به فرهنگ باعث می‌شود که مسائل فرهنگی در اولویت دهم کشور هم قرار نگیرد؛ بنابراین دلیل پرداختن به اینکه از مشکلات و بحران‌های جامعه محسوب نمی‌شود به این خاطر است که یکی از مسائل فرهنگی است
برای آشنایی بیشتر با این مطالب و مساله حجاب در ایران می‌توانید با مراجعه به غرفه انتشارات واژه پرداز اندیشه در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران این کتاب را تهیه کنید.
نظر شما